NAUČNO I INDUSTRIJSKO MJERITELJSTVO
Prema važećem zakonodavstvu, u oblasti naučnog mjeriteljstva, IMBIH kao nacionalni mjeriteljski institut (NMI) ostvaruje etalonsku bazu u Bosni i Hercegovini, razvija, realizira, proglašava i održava državne etalone, osigurava sljedivost državnih etalona do realizacija mjernih jedinica na međunarodnom nivou, odnosno u SI sistemu, donosi rješenja o proglašavanju državnih etalona, bavi se istraživanjem i razvojem, te predlaže razvojne projekte i određuje prioritete u njihovoj realizaciji. Također, u okviru naučnog mjeriteljstva IMBIH učestvuje u radu međunarodnih organizacija i u njima predstavlja Bosnu i Hercegovinu i provodi međunarodne sporazume o saradnji iz oblasti mjeriteljstva, te organizira i koordinira naučne i istraživačke aktivnosti.
IMBIH je jedina nadležna institucija za uspostavljenje baze državnih etalona u Bosni i Hercegovini. Etalonska baza u BiH je uspostavljena na principu distribuiranog mjeriteljskog sistema gdje se državni etaloni osvaruju, čuvaju i održavaju u laboratorijama IMBIH, koji ujedno osigurava njihovu sljedivost na međunarodnom nivou, te u skladu sa strateškim značajem za Bosnu i Hercegovinu, državni etaloni se mogu uspostaviti i kod drugih prvanih lica koja zadovoljavaju propisane mjeriteljske zahtjeve, a IMBIH takve etalone može priznati kao državne. Ova pravna lica, odnosno nosioci državnih etalona, postaju imenovani instituti (DI – designated institutes) u oblasti naučnog mjeriteljstva za oblasti koje nisu razvijene u IMBIH, a od strateškog su značaja za BiH.
Pravilnik o državnim etalonima („Službeni glasnik BiH“, broj 67/12) propisuje zahtjeve za ostvarivanje, čuvanje i održavanje, kao i proglašavanje državnih etalona u Bosni i Hercegovini.
IMBIH je realizovao etalone u oblasti: mase, pritiska, temperature, vlažnosti, vremena i frekvencije, električnih veličina, volumena i oblast hemije za ispitivanje plemenitih metala, te ukupno ima 73 kalibraciona i mjerna kapaciteta koja su objavljena u bazi BIPM KCDB.
IMBIH je ostvario saradnju i u status imenovanog instituta (DI) u okviru CIPM MRA ima prijavljena dva pravna lica za nosioca državnog etalona:
  • oblast hemije, ispitivanje vode, Institut za vode d.o.o. Bijeljina (IW), Bijeljina i
  • oblast masa i srodne veličine, protok gasa, KJKP Sarajevogas d.o.o. Sarajevo (LABSAGAS), Sarajevo.
IMBIH dokazuje svoje kompetencije kroz proceduru koja je jedino dostupna NMI, odnosno i DI koje su države prijavile u okviru BIPM. Proces dostizanja međunarodnog priznanja za državne etalone, kao i stalnog potvrđivanja, realizira se kroz učešće u radu u EURAMET (European Association of National Metrology Institutes), regionalne mjeriteljske organizacije za saradnju nacionalnih mjeriteljskih instituta. IMBIH ostvaruje aktivno učešće u EURAMET interkomparacijama u okviru kojih dokazuje svoje kompetencije, te potvrđuje putem Peer Review, eksternih audita u okviru EURAMET, samodeklaraciju u vezi implementiranja standarda za dokazivanje kompetencije ispitinih i klaibracionih laboratorija EN ISO/IEC 17025. Također, učestvuje u radu EURAMET tehničkih komiteta, u naučno istraživačkim projektima, te na taj način razvija tehničke kompetencije, kao što su uspostavljanje novih metoda, uspostavljanje realizacije novih državnih etalona, odnosno novih mjeriteljskih oblasti, te razvija saradnju sa drugim mjeriteljskim institutima.
Institut za mjeriteljstvo BiH je potpisnik Ugovora o međusobnom priznavanju Međunarodnog komiteta za tegove i mjere (CIPM MRA) u okviru Međunarodnog biroa za tegove i mjere (BIPM) od 15.06.2011. godine, čemu je prethodilo pridruženo članstvo Bosne i Hercegovine međunarodnoj Generalnoj konferenciji za tegove i mjere (CGPM) 24.05.2011. godine. CIPM MRA daje korisnicima kvantitativnu informaciju o uporedivosti nacionalnih mjeriteljskih usluga i obezbjeđuje tehničku bazu za šire sporazume u trgovini. U okviru Ugovora CIPM MRA, svi instituti – učesnici međusobno priznavaju validnost certifikata o kalibraciji i mjerenju za veličine, opsege i mjerne nesigurnosti koje se iskazuju za državne etalone u BIPM KCDB (Baza podataka ključnih poređenja u Međunarodnom birou za tegove i mjere). https://www.bipm.org/en/cipm-mra/participation/
Certifikat koji je izdat od strane državnih laboratorija koja je pod sporazumom CIPM MRA (nosi CIPM MRA Logo) može se prihvatiti sa najvišim nivoom povjerenja, jer mjerenja koja se rade pod CIPM MRA su sljediva do SI sistema. Od 2012. godine IMBIH ima ovlaštenje da na svoje certifikate postavlja CIPM MRA logo kada se radi o kalibraciji i mjerenju u oblasti pokrivenoj dokazanim kalibracionim i mjernim mogućnostima (CMC) objavljenim u Appendix C CIPM MRA i unesenim u BIPM KCDB.
Pored ovog posupka dokazivanja kompetencija u okviru CIPM MRA, pojedine laboratorije IMBIH dokazale su svoje kompetencije i akreditacijom (ispitne aktivnosti i aktivnosti PT u okviru hemije) ispred akreditacionih tijela koja djeluju u okviru Evropske akreditacije. Također, IMBIH pruža i druge usluge koje nisu pokrivene CIPM MRA, ali osiguravaju mjeriteljsku sljedivost, preko referentnih etalona, s obzirom da su iste vezane za kontinuirani razvoj koji ima za cilj pokrivanje potreba državnih laboratorija, industrije i naučne zajednice (u i izvan zemlje po potrebi) u smislu ostvarenja sljedivosti mjerenja i pružanja referentnih usluga.
U oblasti industrijskog mjeriteljstva, IMBiH osigurava sljedivost mjerenja, odnosno etalona i mjerila nižeg nivoa provođenjem kalibracija, predlaže razvojne projekte, provodi stručne studije i sarađuje s naučnim i istraživačkim organizacijama, institucijama ili pojedincima na realizaciji tih projekata. Industrijsko mjeriteljstvo realizira kalibracije s ciljem diseminacije mjernih jedinica sa državnih etalona koji su uspostavljeni u naučnom mjeriteljstvu. Pružanjem usluge organizovanja međulaboratorijskog poređenja na državnom nivou (ILC) osigurava se mehanizam za ispitivanje sposobnosti akreditiranih kalibracionih laboratorijama u BiH u skladu sa zahtjevima BAS EN ISO/IEC 17025.
Stručne usluge koje pruža IMBIH u okviru industrijskog mjeriteljstva obuhvataju:
  • usluge kalibracije mjerila,
  • usluge hemijskih ispitivanja,
  • usluge ispitivanja sposobnosti (PT), odnosno organizovanja međulaboratorijskog poređenja da državnom nivou (ILC), kao i
  • usluge mjeriteljske ekspertize (konsultacije, izrada stručnih studija) i
  • usluge prijenosa znanja.
Laboratorije IMBIH s ciljem ispunjenja ciljeva naučnog i industrijskog mjeriteljstva su opredjeljene kontinuiranoj implementaciji sistema upravljanja kvalitetom u skladu sa zahtjevima standarda BAS EN ISO/IEC 17025 i BAS EN ISO/IEC 17043, te je unapređenje cjelokupne orgnizacije upravljanja sistemom kvaliteta obuhvaćeno radom grupe Komitet za kvalitet.
Pružanjem mjeriteljskih usluga podržava se razvoj ekonomije BiH, te doprinosi razvoju konkurentnog ekonomskog okruženja. Pouzdani, sljedivi i međunarodno priznati rezultati mjerenja doprinose povjerenju u pružene usluge i proizvode u BiH. Ovo je jedan od preduslova za plasiranje proizvoda iz BiH na EU tržište i zaštita tržišta u BiH.
Usluge:
Naučno i industrijsko mjeriteljstvo
Prema važećem zakonodavstvu, u oblasti naučnog mjeriteljstva, IMBIH kao nacionalni mjeriteljski institut (NMI) ostvaruje etalonsku bazu u Bosni i Hercegovini, razvija, realizira, proglašava i održava državne etalone, osigurava sljedivost državnih etalona do realizacija mjernih jedinica na međunarodnom nivou, odnosno u SI sistemu, donosi rješenja o proglašavanju državnih etalona, bavi se istraživanjem i razvojem, te predlaže razvojne projekte i određuje prioritete u njihovoj realizaciji. Također, u okviru naučnog mjeriteljstva IMBIH učestvuje u radu međunarodnih organizacija i u njima predstavlja Bosnu i Hercegovinu i provodi međunarodne sporazume o saradnji iz oblasti mjeriteljstva, te organizira i koordinira naučne i istraživačke aktivnosti.
IMBIH je jedina nadležna institucija za uspostavljenje baze državnih etalona u Bosni i Hercegovini. Etalonska baza u BiH je uspostavljena na principu distribuiranog mjeriteljskog sistema gdje se državni etaloni osvaruju, čuvaju i održavaju u laboratorijama IMBIH, koji ujedno osigurava njihovu sljedivost na međunarodnom nivou, te u skladu sa strateškim značajem za Bosnu i Hercegovinu, državni etaloni se mogu uspostaviti i kod drugih prvanih lica koja zadovoljavaju propisane mjeriteljske zahtjeve, a IMBIH takve etalone može priznati kao državne. Ova pravna lica, odnosno nosioci državnih etalona, postaju imenovani instituti (DI – designated institutes) u oblasti naučnog mjeriteljstva za oblasti koje nisu razvijene u IMBIH, a od strateškog su značaja za BiH.
Pravilnik o državnim etalonima („Službeni glasnik BiH“, broj 67/12) propisuje zahtjeve za ostvarivanje, čuvanje i održavanje, kao i proglašavanje državnih etalona u Bosni i Hercegovini.
IMBIH je realizovao etalone u oblasti: mase, pritiska, temperature, vlažnosti, vremena i frekvencije, električnih veličina, volumena i oblast hemije za ispitivanje plemenitih metala, te ukupno ima 73 kalibraciona i mjerna kapaciteta koja su objavljena u bazi BIPM KCDB.
IMBIH je ostvario saradnju i u status imenovanog instituta (DI) u okviru CIPM MRA ima prijavljena dva pravna lica za nosioca državnog etalona:
  • oblast hemije, ispitivanje vode, Institut za vode d.o.o. Bijeljina (IW), Bijeljina i
  • oblast masa i srodne veličine, protok gasa, KJKP Sarajevogas d.o.o. Sarajevo (LABSAGAS), Sarajevo.
IMBIH dokazuje svoje kompetencije kroz proceduru koja je jedino dostupna NMI, odnosno i DI koje su države prijavile u okviru BIPM. Proces dostizanja međunarodnog priznanja za državne etalone, kao i stalnog potvrđivanja, realizira se kroz učešće u radu u EURAMET (European Association of National Metrology Institutes), regionalne mjeriteljske organizacije za saradnju nacionalnih mjeriteljskih instituta. IMBIH ostvaruje aktivno učešće u EURAMET interkomparacijama u okviru kojih dokazuje svoje kompetencije, te potvrđuje putem Peer Review, eksternih audita u okviru EURAMET, samodeklaraciju u vezi implementiranja standarda za dokazivanje kompetencije ispitinih i klaibracionih laboratorija EN ISO/IEC 17025. Također, učestvuje u radu EURAMET tehničkih komiteta, u naučno istraživačkim projektima, te na taj način razvija tehničke kompetencije, kao što su uspostavljanje novih metoda, uspostavljanje realizacije novih državnih etalona, odnosno novih mjeriteljskih oblasti, te razvija saradnju sa drugim mjeriteljskim institutima.
Institut za mjeriteljstvo BiH je potpisnik Ugovora o međusobnom priznavanju Međunarodnog komiteta za tegove i mjere (CIPM MRA) u okviru Međunarodnog biroa za tegove i mjere (BIPM) od 15.06.2011. godine, čemu je prethodilo pridruženo članstvo Bosne i Hercegovine međunarodnoj Generalnoj konferenciji za tegove i mjere (CGPM) 24.05.2011. godine. CIPM MRA daje korisnicima kvantitativnu informaciju o uporedivosti nacionalnih mjeriteljskih usluga i obezbjeđuje tehničku bazu za šire sporazume u trgovini. U okviru Ugovora CIPM MRA, svi instituti – učesnici međusobno priznavaju validnost certifikata o kalibraciji i mjerenju za veličine, opsege i mjerne nesigurnosti koje se iskazuju za državne etalone u BIPM KCDB (Baza podataka ključnih poređenja u Međunarodnom birou za tegove i mjere). https://www.bipm.org/en/cipm-mra/participation/
Certifikat koji je izdat od strane državnih laboratorija koja je pod sporazumom CIPM MRA (nosi CIPM MRA Logo) može se prihvatiti sa najvišim nivoom povjerenja, jer mjerenja koja se rade pod CIPM MRA su sljediva do SI sistema. Od 2012. godine IMBIH ima ovlaštenje da na svoje certifikate postavlja CIPM MRA logo kada se radi o kalibraciji i mjerenju u oblasti pokrivenoj dokazanim kalibracionim i mjernim mogućnostima (CMC) objavljenim u Appendix C CIPM MRA i unesenim u BIPM KCDB.
Pored ovog posupka dokazivanja kompetencija u okviru CIPM MRA, pojedine laboratorije IMBIH dokazale su svoje kompetencije i akreditacijom (ispitne aktivnosti i aktivnosti PT u okviru hemije) ispred akreditacionih tijela koja djeluju u okviru Evropske akreditacije. Također, IMBIH pruža i druge usluge koje nisu pokrivene CIPM MRA, ali osiguravaju mjeriteljsku sljedivost, preko referentnih etalona, s obzirom da su iste vezane za kontinuirani razvoj koji ima za cilj pokrivanje potreba državnih laboratorija, industrije i naučne zajednice (u i izvan zemlje po potrebi) u smislu ostvarenja sljedivosti mjerenja i pružanja referentnih usluga.
U oblasti industrijskog mjeriteljstva, IMBiH osigurava sljedivost mjerenja, odnosno etalona i mjerila nižeg nivoa provođenjem kalibracija, predlaže razvojne projekte, provodi stručne studije i sarađuje s naučnim i istraživačkim organizacijama, institucijama ili pojedincima na realizaciji tih projekata. Industrijsko mjeriteljstvo realizira kalibracije s ciljem diseminacije mjernih jedinica sa državnih etalona koji su uspostavljeni u naučnom mjeriteljstvu. Pružanjem usluge organizovanja međulaboratorijskog poređenja na državnom nivou (ILC) osigurava se mehanizam za ispitivanje sposobnosti akreditiranih kalibracionih laboratorijama u BiH u skladu sa zahtjevima BAS EN ISO/IEC 17025.
Stručne usluge koje pruža IMBIH u okviru industrijskog mjeriteljstva obuhvataju:
  • usluge kalibracije mjerila,
  • usluge hemijskih ispitivanja,
  • usluge ispitivanja sposobnosti (PT), odnosno organizovanja međulaboratorijskog poređenja da državnom nivou (ILC), kao i
  • usluge mjeriteljske ekspertize (konsultacije, izrada stručnih studija) i
  • usluge prijenosa znanja.
Laboratorije IMBIH s ciljem ispunjenja ciljeva naučnog i industrijskog mjeriteljstva su opredjeljene kontinuiranoj implementaciji sistema upravljanja kvalitetom u skladu sa zahtjevima standarda BAS EN ISO/IEC 17025 i BAS EN ISO/IEC 17043, te je unapređenje cjelokupne orgnizacije upravljanja sistemom kvaliteta obuhvaćeno radom grupe Komitet za kvalitet.
Pružanjem mjeriteljskih usluga podržava se razvoj ekonomije BiH, te doprinosi razvoju konkurentnog ekonomskog okruženja. Pouzdani, sljedivi i međunarodno priznati rezultati mjerenja doprinose povjerenju u pružene usluge i proizvode u BiH. Ovo je jedan od preduslova za plasiranje proizvoda iz BiH na EU tržište i zaštita tržišta u BiH.
Usluge: